Nieuws

Ontwerpstudie: ondergrondse ruimte biedt tal van kansen om ruimtelijk rendement op te drijven

15 februari 2021

Op dit moment wordt een ontwerpstudie voorbereid in samenwerking door TU Delft en het Centrum voor Ondergronds Bouwen uit Nederland en de Vlaamse Overheid om de mogelijkheden van integraal en multifunctioneel ruimtegebruik binnen sterk verdichte steden in Nederland en Vlaanderen te verkennen. In de ontwerpstudie wordt een andere kijk op de ordening van stedelijke functies en transitieopgaven centraal gesteld en vanuit de doorsnede gezocht naar nieuwe denkrichtingen, patronen en oplossingen voor integraal en multifunctioneel ruimtegebruik. De potenties van de ondergrond, de openbare ruimte en het gebouw worden als vertrekpunt genomen. De centrale vraagstelling hierbij is: “Hoe kan integraal en multifunctioneel ruimtegebruik van openbare ruimte, ondergrond en gebouwen binnen een verdichte stedelijke omgeving, ruimte en waarde creëren die bijdragen aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving?”

Wintercircus, door SO Gent, Atelier Kempe Thill / aNNo - Baro & SumProject

Het doel hierbij is om stedelijke strategische locaties waar maatschappelijke opgaven om een herinrichting vragen te onderzoeken en te (her)ontwerpen, gericht op een hoger ruimtelijk rendement, meer leefomgevingskwaliteit en klimaatbestendigheid. De ontwerpstudie heeft als finaliteit diverse ruimtelijke ontwerpen met toekomstbeelden en implementatiestrategieën. Er wordt gewerkt op een aantal stedelijke locaties als casestudies. Voor elke casestudie wordt een multidisciplinair team gezocht van ruimtelijke ontwerpers, stedenbouwkundigen, architecten, ingenieurs én de benodigde experten voor de ondergrondse ontwikkelingen zoals geo-technici, … Het staat de teams vrij om zelf de benodigde expertise te poolen en zich kandidaat te stellen voor het ontwerpend onderzoek van één van de voorgestelde cases.

 

Ondergronds ruimtegebruik als gamechanger

Wanneer het over ruimte gaat dan komen vooral de openbare ruimte en de gebouwen als eerste in beeld. Echter, de ruimte onder onze voeten wordt vaak vergeten of vooral gezien als bergplaats voor leidingen, buizen en kabels. Toch blijkt deze een duidelijke meerwaarde te hebben binnen het aanpakken van maatschappelijke en ruimtelijke opgaven en biedt de ondergrondse ruimte talrijke kansmomenten binnen de ontwikkeling van steden om het ruimtelijk rendement op te drijven. Daarom werd er tijdens een beleidsverkenning, uitgevoerd door Departement Omgeving Vlaanderen ingezet voor het detecteren van kansen voor ondergronds ruimtegebruik in Vlaanderen en voor het zoeken naar methodes om ondergronds ruimtegebruik, als volwaardige dimensie te integreren in beleid, praktijk en ontwerp.


Het inschakelen van de ondergrondse ruimte als volwaardige ruimte en integraal onderdeel van de omgeving kent wereldwijd opmars. Ook in Vlaanderen zijn de laatste jaren projecten ontwikkeld waar de inherente kenmerken van de ondergrond zijn ingeschakeld om tegemoet te komen aan het stedelijk programma en om op deze wijze voor een kwaliteitssprong te zorgen.

 

Het renovatieproject, Wintercircus,  door SO Gent, Atelier Kempe Thill - Baro & Sum Projects,  zorgt in de binnenstad van Gent voor een kwalitatieve verdichtingsslag binnen het stedelijk weefsel door het inzetten van de ondergrond en het bekijken van de site vanuit een integrale blik. Het project krijgt een publieke en private invulling met een rockzaal, kantoorruimtes, community ruimtes, horeca en retail. De isolerende eigenschappen van de ondergrond boden een mooie opportuniteit om een rockzaal te voorzien in hartje centrum Gent.



Lees verder onder het kader

Wintercircus, door SO Gent, Atelier Kempe Wintercircus, door SO Gent, Atelier Kempe Thill / aNNo -

Oproep: Nieuwe ontwerpstudie ‘stad en ruimte’ in voorbereiding

Op dit moment wordt een ontwerpstudie voorbereid in samenwerking door TU Delft en het Centrum voor Ondergronds Bouwen uit Nederland en de Vlaamse Overheid om de mogelijkheden van integraal en multifunctioneel ruimtegebruik binnen sterk verdichte steden in Nederland en Vlaanderen te verkennen. In de ontwerpstudie wordt een andere kijk op de ordening van stedelijke functies en transitieopgaven centraal gesteld en vanuit de doorsnede gezocht naar nieuwe denkrichtingen, patronen en oplossingen voor integraal en multifunctioneel ruimtegebruik. De potenties van de ondergrond, de openbare ruimte en het gebouw worden als vertrekpunt genomen. De centrale vraagstelling hierbij is: “Hoe kan integraal en multifunctioneel ruimtegebruik van openbare ruimte, ondergrond en gebouwen binnen een verdichte stedelijke omgeving, ruimte en waarde creëren die bijdragen aan een aantrekkelijke en toekomstbestendige leefomgeving?”

 

Het doel hierbij is om stedelijke strategische locaties waar maatschappelijke opgaven om een herinrichting vragen te onderzoeken en te (her)ontwerpen, gericht op een hoger ruimtelijk rendement, meer leefomgevingskwaliteit en klimaatbestendigheid. De ontwerpstudie heeft als finaliteit diverse ruimtelijke ontwerpen met toekomstbeelden en implementatiestrategieën. Er wordt gewerkt op een aantal stedelijke locaties als casestudies. Voor elke casestudie wordt een multidisciplinair team gezocht van ruimtelijke ontwerpers, stedenbouwkundigen, architecten, ingenieurs én de benodigde experten voor de ondergrondse ontwikkelingen zoals geo-technici, … Het staat de teams vrij om zelf de benodigde expertise te poolen en zich kandidaat te stellen voor het ontwerpend onderzoek van één van de voorgestelde cases.

 

Eind maart wordt een informatiemoment georganiseerd waarbij de cases worden toegelicht aan geïnteresseerden en wordt de mogelijkheid geboden om op te zoek te gaan naar ‘missing experts’ in de teams. Ook de spelregels voor kandidatuur, selectie en deelname worden toegelicht.  Nieuwsgierig? Meer informatie of zin om eventueel als ontwerpteam te kandideren? Mail naar Shana.Debrock@vlaanderen.be of J.J.deBoer@tudelft.nl.

Klimaatverandering als aanjager voor meerdere systeemtransities

In de recente ontwerpstudie ‘Stad x Klimaat – het gebouw als watermachine’ (2019/2020) heeft het verkennen van de mogelijkheden voor klimaatadaptie van de sociale woningvoorraad centraal gestaan. De klimatologische effecten van klimaatverandering worden per opvolgend jaar steeds meer merkbaar. Periodes van extreme regenval, langdurige droogte en hoge zomerse temperaturen zijn geen uitzonderingen meer. Voor bewoners binnen een verdichte, gebouwde omgeving kan dit tot wateroverlast met economische schade leiden of kan hittestress gezondheidsproblemen geven. Er kan een onbalans ontstaan in de beschikbaarheid van water, de ene keer teveel en de andere keer te weinig. Dit terwijl water ook een verkoelende rol kan spelen bij het tegengaan van hittestress en de instandhouding van vegetatie dat zelf ook weer een verkoelend effect heeft.     

 

Voor een van de cases, portieketage-flats in de Waterlandpleinbuurt in Amsterdam-Noord, werkte het team van temp.architecture.urbanism en Royal HaskoningDHV op basis van technische en ecologische maatregelen een echte watermachine uit. In haalbare stappen van kleine ingrepen naar een integraal ontwerp worden zowel het waterprobleem als de hittestress opgelost in en rondom de vier flatgebouwen van de locatie. Dat begint eenvoudig, met een aflopend dak dat water naar tanks laat stromen voor het onderhoud van meer groen op de balkons en gevels, als opmaat voor een ambitie met het filteren van grijs water, de aanleg van watertuinen met uiteindelijk het sluiten van de waterkringlopen. Naast de bijdrage van de daken aan klimaatadaptatie dragen deze ook bij aan de energietransitie via de zonnepanelen.  

Een dergelijke systeemoplossing, waarbij zowel het gebouw, openbare ruimte en ondergrond zijn betrokken, voorziet in wooncomfort gedurende warme zomerdagen, een aantrekkelijke woon- en speelomgeving en ontziet het bestaande rioleringssysteem. Verduurzaming, verbetering van de leefomgeving en toekomstbestendigheid gaan hier hand in hand.


De huidige portiekwoningen stonden op de nominatie om gerenoveerd of eventueel gesloopt te worden maar door het ontstane inzicht in de mogelijkheden en gefaseerde maatregelen is deze vraagstelling voor de desbetreffende woningcorporatie in een ander perspectief komen te staan.    

Portieketage-flats in de Waterlandpleinbuurt in Amsterdam-Noordron (temp.architecture.urbanism, Roya

Bronnen
  • Omgeving Vlaanderen