Is het kunst of een ambacht?
In het Westfries Museum in Hoorn is t/m 12 september 2021 de tentoonstelling ‘Ambacht aan de wand, de betovering van beschilderd behang’ te bewonderen. Naast monumentale handbeschilderde behangsels uit de achttiende en negentiende eeuw toont het museum hedendaags werk van het kunstenaarsduo Snijder&CO.
Exclusief webinar voor leden bni (leden AINB en studenten)
Speciaal voor onze leden organiseert bni op vrijdag 23 april van 14.00 tot en met 15.00 uur een interactief webinar met Jaap Snijder en Marcelo Gimenes uit Rotterdam. Het duo dat het ambacht van het behangschilderen nieuw leven inblaast, neemt je mee in de wereld van deze kunstzinnige en historische interieurverfraaiing.
Wat kun je verwachten?
Een exclusieve bijeenkomst voor met daarin een verhandeling van Snijder&CO over de mode om kamers te decoreren met op behang geschilderde landschappen. Jaap en Marcelo geven tevens inzicht in hun eigen fascinatie voor dit fenomeen, hun hedendaags werk en de technieken die zij daarbij inzetten. Een interactief gedeelte biedt uitgebreid ruimte voor vragen en uitleg.
Tentoonstelling en ontwerpwedstrijd
Geïnspireerd geraakt? Bezoek zodra dit weer kan het Westfries Museum in Hoorn en ontvang bij het entreekaartje een digitale masterclass cadeau. Ga zelf aan de slag en doe mee met de ontwerpwedstrijd die media mei wordt gelanceerd door het Westfries Museum. www.wfm.nl/ambacht
Meer over deze tentoonstelling:
Bomen, bloemen, vogels: in de achttiende eeuw was het mode om kamers te decoreren met op behang geschilderde landschappen. Naast monumentale handbeschilderde behangsels uit de achttiende en negentiende eeuw, toont het museum hedendaags werk van Snijder&CO die het ambacht van het behangschilderen nieuw leven inblazen. Ook het verhaal van de Vaderlandsche Maatschappij wordt uit de doeken gedaan. Deze Hoornse onderneming ging met de productie van handbeschilderd behang de economische crisis vanaf 1777 te lijf.
De kunst van behangselschilderen
De kunst van het behangselschilderen deed waarschijnlijk omstreeks 1585 zijn intrede in de Nederlanden, maar handbeschilderd behang werd pas echt populair in de achttiende eeuw. In eerste instantie konden alleen de rijke stadsbestuurders en regenten zich beschilderd behang veroorloven, in de tweede helft van de achttiende eeuw verscheen het ook in de stads- en buitenhuizen van de gegoede burgerij. Kleine particuliere ateliers maakten plaats voor behangselfabrieken met een lagere productieprijs als gevolg. Beschilderd behang sierde vaak de meest representatieve kamer(s) van een stadshuis of buitenplaats, zoals de salon of tuinkamer, maar ook regentenkamers van hofjes of weeshuizen.
Behangselfabrieken, oftewel grote ateliers
Ook Hoorn kende een behangselfabriek, als onderdeel van de onderneming de Vaderlandsche Maatschappij van Reederij en Koophandel ter Liefde van ‘t Algemeen, opgericht door de doopsgezinde predikant en koopman Cornelis Ris in 1777. Deze stelde zich ten doel om werk, inkomen en scholing te verschaffen aan het in armoede geraakte deel van de bevolking van de stad. De behangselfabriek was eigenlijk een groot atelier waar op bestelling werd geproduceerd. Kamerbehang was sterk aan mode onderhevig, net als nu. Begin achttiende eeuw waren de voorstellingen vooral geïnspireerd op Italiaans arcadisch landschappen. Vanaf 1750 ontstond er bij de elite en gegoede burgerij meer belangstelling voor het buitenleven. Men koos toen voor Zwitserse en Duitse rivier- en berglandschappen of romantische landschapsafbeeldingen geïnspireerd op de eigen Hollandse omgeving: kronkelende weggetjes en herders met hun kudde of scheeps- en havengezichten.
Op maat gemaakt
Beschilderd behang werd vervaardigd naar de wens van de opdrachtgever en het thema verwees vaak naar de eigen maatschappelijke status of ambitie. Later werd steeds vaker gebruik gemaakt van bestaande ontwerpen, hoewel de opdrachtgever specifieke wensen naar smaak kon toevoegen. De behangsels werden ook op maat gemaakt voor de bestemde ruimte. Soms werd er zelfs naar de optische illusie van een panorama gestreefd, door alle wanden van de ruimte van behangsel te voorzien. Een kamertje-rond werd dit genoemd. Na verloop van tijd ging men steeds vaker over op met houten blokken bedrukte behangsels, de voorloper van het ons nu bekende behang. Deze behangsels waren immers aanmerkelijk goedkoper dan het handbeschilderde behang.
In monumentale panden
In 1827 viel na vijftig jaar het doek voor de behangselfabriek van de Vaderlandsche Maatschappij. Beschilderd behangsel was uit de mode geraakt. Helaas is er vandaag de dag nog slechts een handjevol van deze behangsels in de monumentale panden zelf te bewonderen. In het Westfries Museum in Hoorn zijn 120 ontwerpen van de Vaderlandsche Maatschappij bewaard gebleven met meerdere monumentale stukken beschilderd behang van de Hoornse behangselfabriek. Deze behangsels en ontwerpen zijn in de tentoonstelling te zien.
Verstilde schoonheid aan de wand
In deze tentoonstelling spiegelt het Westfries Museum opnieuw het heden aan het verleden: naast de monumentale behangsels is het werk van het hedendaagse kunstenaarsduo Snijder&CO te zien. Jaap Snijder en Marcelo Gimenes uit Rotterdam bliezen het ambacht nieuw leven in. Na het ontwerpen van digitale behangcollecties ontwikkelden zijn zich tot experts in het handmatig beschilderen van behang. Hun werk is zichtbaar gebaseerd op historische ontwerpen, toch zijn de ontwerpen nieuw en op maat gemaakt voor de opdrachtgever en de ruimte waarin ze zich bevinden, als in de zeventiende en achttiende eeuw. Ze schilderen panorama’s en landschappen met vogels, bloemen en planten, maar met een hedendaags detail of uitzicht aan de horizon. Het werk draagt daardoor toch vooral hun eigen handtekening en straalt verstilde schoonheid uit.
Meer over Snijder&CO: www.snijder-co.nl
Over de Vaderlandsche Maatschappij verschijnt het boek ‘De Vaderlandsche Maatschappij. Filantropie in Hoorn’. Geschreven door: Laura Jonkhoff & Willeke Jeeninga. Het boek is verkrijgbaar vanaf 16 april 2021 in de winkel van het Westfries Museum en kost € 20,-. Voor reservering en/of verzending van het boek (plus verzendkosten), mail met Secretariaat Westfries Museum op info@wfm.nl.
