Cafetaria en co-workingspace Full Node. Foto: Andreas Meichsner
Na haar studie interieurarchitectuur in Antwerpen, verhuisde Sabine De Schutter naar Duitsland voor de internationale master Architectural Lighting Design. Vanuit Berlijn runt ze inmiddels lichtbureau Studio De Schutter. Haar opdrachtgevers zijn divers, maar bij elk project heeft ze hetzelfde doel voor ogen: sfeer creëren en emoties opwekken. Daarbij laat ze zich inspireren door de laatste lichttrends, ontwikkelingen en technieken. “Door de led-technologie is er veel veranderd. Zo kan je in een armatuur verschillende kleurtemperaturen (koud, warm wit en gekleurd licht) onderbrengen waardoor verlichting bijvoorbeeld goed is af te stemmen op het daglicht. Hiermee wordt verlichting meer dan enkel functionele verlichting: door te dimmen of van kleur te veranderen kan een en dezelfde armatuur voor passende verlichting zorgen om te werken, maar bijvoorbeeld ook een lounge sfeer creëren.
Daarbij komt dat de technologie compacter geworden is, waardoor de armaturen kleiner en makkelijker in de architectuur te integreren zijn.”
Kunstobjecten uitlichten
De Schutter past ook graag de nieuwste lichttrends toe in historische gebouwen. Dat zie je terug in het lichtontwerp voor de Nieuwe Synagoge in Berlijn, een gebouw uit 1866 dat tijdens een Tweede Wereldoorlog-bombardement zwaar beschadigd raakte. Na de heropbouw in de jaren negentig werd het in gebruik genomen als museum. Tussen 2016 en 2018 werkte De Schutter aan het lichtontwerp dat het concept van de architecten en de nieuwe tentoonselling weerspiegelt. “In deze tijd moeten synagogen helaas goed beveiligd worden, maar wij wilden toch de sfeer van een toegankelijke ontmoetingsplaats behouden waarbij de deur altijd openstaat en het daglicht naar binnen schijnt. In de aankomsthal hebben we dan ook het In haar concepten heeft lichtontwerper Sabine De Schutter altijd duidelijk voor ogen wat ze wil. Ze legt de nadruk niet op lampen of armaturen, het gaat haar om de
uitwerking van het licht. Die gedachte sluit aan bij de huidige lichttrends. “Functionele verlichtingsamaturen zijn steeds vaker onzichtbaar.” gevoel van daglicht gecreëerd door de kleurtemperatuur van de armaturen met het daglicht te synchroniseren. Dit is mogelijk door een combinatie van dynamische witte leds, een lichtsensor en een besturingssysteem. Het oorspronkelijke architecturale concept en het verhaal van het
gebouw worden zo door het lichtontwerp ondersteund.” Niet alleen daglicht, maar ook recente ontdekkingen in de waarnemingstheorie spelen steeds een rol bij het uitwerken van lichtontwerpen. De Schutter: “Alles wat we zien is licht, gereflecteerd licht. Verlichting is doorslaggevend
voor hoe en wat we waarnemen. Led-bronnen hebben verschillende spectrale composities wat samen met de kleurweergave onze waarneming beinvloedt. Deze kennis is van belang bij het uitlichten van schilderijen en objecten. Het is een nieuwe trend om objecten en schilderijen met verschillende, op de kleuren van het object afgestemde, kleuren te verlichten.”
In de Nieuwe Synagoge in Berlijn paste De Schutter deze methode toe op het schilderij De profeet. Het schilderij heeft veel blauwe en rode tinten en werd door de ontwerper met twee soorten lichtbronnen uitgelicht: koude en warme spots. “Je merkt de kleurverschillen niet aan het licht, maar de kleuren van het schilderij zijn gesatureerder en de details komen meer tot hun recht. Het schilderij wordt als het ware tot leven gewekt.” Voor de algemene verlichting in de synagoge werd neutraal wit
licht (3000K) toegepast. Daarnaast wordt elk object apart bestudeerd. Voor het stuk De eeuwige lamp werd bijvoorbeeld voor koud wit gekozen omdat dit de zilveren lamp meer laat stralen.
Digitale verlichting Bij het ontwerpen van kantoorverlichting speelt licht en gezondheid een belangrijke rol. Dat wil zeggen: koud licht met veel blauw in de ochtend – in relatie met daglicht – om werknemers scherp te houden. In de middag draait dit bij naar warm licht met roodtinten om meer te ontspannen en aan het eind van de avond beter in slaap te vallen. “Ik doe
De eeuwige lamp, Nieuwe Synagoge, Berlijn.
een project voor een IT-bedrijf waar veel programmeurswerken. Naast inspelen op die gezondheidstrend, probeer ik bij de werknemers te achterhalen hoe zij de huidigesituatie ervaren en hoe zij gebruikmaken van de ruimte. Die informatie neem ik mee in het nieuwe lichtplan.” Vroeger was het vaak niet mogelijk om bij renovatieprojecten de verlichting dimbaar of dynamisch te maken, omdat hiervoor passende kabels ontbraken en het leggen van nieuwe leidingen moeilijk is. Maar ledverlichting is digitale verlichting en dit heeft er voor gezorgd dat er heel wat innovative sturingssystemen op de markt zijn gebracht. “Nu kan je,
zonder dat er extra kabels moeten worden gelegd, de verlichting sturen via bluetooth of wifi. Geschakeld wordt er over apps, via intelligente schakelaars, mobiele telefoons, enzovoorts. Licht wordt steeds digitaler.”
Nieuwe Synagoge, Berlijn.
Anders dan interieur lichtontwerpen, die vaak functioneel en ingetogen zijn, zijn buitenprojecten. Daarbij mag licht een stuk uitbundiger zijn en speelt kleur een veel grotere rol. Dat zie je terug in het lichtontwerp voor een park in de Canadese stad Saskatoon. De Schutter: “In het park is een amfitheater gevestigd, waar in de zomermaanden Shakespeare-voorstellingen worden opgevoerd. In dit theater hebben we gebruik gemaakt van verschillende spots met ledchips in de kleuren rood, groen, blauw en wit (RGBW spots). Daarmee kun je alle kleuren maken die aansluiten bij het kleurconcept van de voorstelling. Door
die kleuren kun je met licht ook steeds meer een beleving creëren. Zo hebben wij in dit ontwerp ook de weg van en naar het theater en de bomen eromheen in verschillende kleuren belicht, daarmee begint het theatergevoel al met de wandeling naar het theater toe.”
Smart lighting
Hoewel de theaterverlichting er prachtig uitziet, is dat niet de grootste uitdaging van het project. In de zomermaanden is het park een gezellige plek waar evenementen georganiseerd worden, maar in de wintermaanden mijden mensen het koude en donkere park. Hoe kan je het publieke leven op openbare plekken in koude en donkere wintermaanden stimuleren? “Steeds vaker zie je oplossingen met gekleurd licht en interactieve installaties. Daarbij wordt rekening gehouden met – een ander hot topic – duurzaamheid en de natuur. We willen buitenruimten in de wintermaanden aangenaam maken voor mensen, maar de rust van dieren daarbij niet teveel verstoren. Ook letten we op het energieverbruik. We maken daarom gebruik van een dynamisch lichtsysteem dat het park tijdens piekuren verlicht, maar dimt op rustige momenten. Dit wordt ook smart lighting genoemt. Ook een actuele trend is aandacht voor lichtvervuiling. Vanaf de conceptfase nemen we dit in acht en proberen we bij te dragen aan een donkere hemel met zichtbare sterren.
Innovatief en creatief
Om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen op lichtgebied, bezoekt De Schutter veel beurzen en houdt ze haar concullega’s in de gaten. Zoals bureau Licht Kunst Licht (LKL) en ACT LT. “Hun ontwerpen zijn functioneel, sociaal en emotioneel. Zij zijn heel sterk in ontwerpen voor buiten. Zo heeft LKL een plan uitgewerkt voor een Duitse marktplaats, waar de openbare verlichting kan worden aangepast wanneer er events of feestelijkheden zijn. Dit plan is nog in de conceptfase, maar ziet
er veelbelovend uit.” Over de vraag wat voor De Schutter een droomproject zou zijn, moet ze even nadenken. “Ik heb geen specifieke locatie in mijn hoofd, maar ik loop altijd warm voor projecten waarbij we innovatief en creatief kunnen zijn, zonder vast te zitten aan regels en beperkingen. Als zo’n project voorbijkomt, steek ik graag mijn hand op.”
— SABINE DE SCHUTTER
Nadat Sabine De Schutter haar masteropleiding interieurarchitectuur aan de Universiteit Antwerpen afrondde, verhuisde ze naar het Duitse Wismar voor een gespecialiseerde internationale master Architectural Lighting Design. Sinds 2012 werkt ze zelfstandig als lichtontwerper. In 2015 richtte ze het in Berlijn gevestigde bureau Studio De Schutter op, waarmee ze voor uiteenlopende opdrachtgevers lichtconcepten bedenkt en uitvoert. Ook deelt De Schutter haar kennis als docent aan verschillende opleidingen.
www.studiodeschutter.com
Lights in Alingsås, Zweden. Foto: Patrik Gunnar
Dit artikel komt uit ons magazine Nook. AiNB leden krijgen dit vakblad gratis. Niet-leden kunnen hier een abonnement op Nook bestellen.